موضوع پوشش و حجاب اجباری برای دانشجویان در دانشگاه‌های ایران یکی از ابزارهای سرکوب جمهوری اسلامی برای خاموش کردن صدای دانشگاه است.
با روی کار آمدن جمهوری اسلامی در بهمن ۱۳۵۷، یکی از اولین جرقه‌های پیاده‌سازی حجاب اجباری در اسفند همان سال زده شد. کمتر از یک ماه پس از انقلاب اسلامی و یک روز قبل از روز جهانی زن در هشت مارچ، روزنامه «کیهان» با این تیتر منتشر شد: «زنان باید با حجاب به ادارات بروند»؛ موضعی که نمایانگر آغاز آپارتاید جنسیتی بود و سرانجام، به اعمال حجاب اجباری از ادارات و دانشگاه‌ها، تا سراسر ایران منجر شد.
موضوع پوشش و حجاب اجباری برای دانشجویان در دانشگاه‌های ایران نیز یکی از ابزارهای سرکوب جمهوری اسلامی برای خاموش کردن صدای دانشگاه است.
سیاست‌های حجاب اجباری که توسط مقامات حکومتی ترویج و توسط نیروهای حراستی و درگیر کردن خانواده‌ها در بیش از یک سال و نیم اخیر بعد از قتل حکومتی «مهسا (ژینا) امینی» اعمال می‌شود، با واکنش‌های گسترده از سوی دانشجویان همراه روبه‌رو شده و به تشدید تنش‌ها و برخوردهای سرکوبگرانه نیروهای حراست در داخل و خارج دانشگاه‌ها با آن‌ها انجامیده است.
دانشگاه، سنگر همیشگی اعتراضات
بعد از انتشار خبر قتل حکومتی مهسا ژینا امینی در بازداشت گشت ارشاد، اولین تجمع اعتراضی در دانشگاه‌ها در تاریخ ۲۷شهریور۱۴۰۱ و از دانشگاه تهران آغاز شد و به‌سرعت به دانشگاه‌های دیگر ازجمله دانشگاه‌های علامه طباطبایی، امیرکبیر، شهید بهشتی و تربیت مدرس در تهران و بعد به اکثر دانشگاه‌های در ایران گسترش پیدا کرد.
دانشجویانی که صحن دانشگاه را به سنگری برای اعتراضات تبدیل کرده بودند، روسری و مقنعه‌ها را از سر درآورده و در هوا می‌چرخاندند؛ عملی اعتراضی که از روز خاکسپاری مهسا ژینا امینی در آرامستان آیچی سقز توسط زنان آغاز شده بود.
مقاومت مدنی دانشجویان به‌شکل‌های مختلف ادامه پیدا کرد و «هنر اعتراضی» از دل این مقاومت‌ها بیرون آمد؛ تحریم کلاس‌های درس و ایستادگی تعداد قابل‌توجهی از استادان دانشگاه‌ها در کنار دانشجویان، جمهوری اسلامی را غافلگیر کرده بود.
این غافلگیری اما دیری نپایید و دستگاه سرکوب جمهوری اسلامی با تلفیق روش‌های سرکوبگرانه، مقابله با دانشگاهیان معترض را چه در داخل و چه در خارج دانشگاه‌ها آغاز کرد.
ادامه وضعیت پادگانی در دانشگاه‌ها
در آستانه دومین سالگرد قتل مهسا ژینا امینی، وضعیت دانشجویان و دانشگاه‌ها طی یک سال و هشت ماه گذشته پادگانی بوده است. با این‌که بعد از روزهای اوج اعتراضات، حضور نیروهای لباس‌شخصی اسلحه به دست، پرتاب گاز اشک‌آور داخل کلاس‌ها، ماشین‌های سنگین زرهی داخل محوطه‌ها و محاصره دانشجویان در دانشگاه شریف مشاهده نشده است، اما دست‌های سرکوب جمهوری اسلامی در دانشگاه‌ها علیه دانشجویان، از آستین‌های دیگری بیرون آمده است.
«ایران‌اینترنشنال» در گفت‌وگو با ۱۱ دانشجو دختر و پسر از دانشگاه‌های مختلف در ایران، به اطلاعاتی دست یافته که نشان می‌دهد مسوولان این دانشگاه‌ها، با تکیه بر عناوینی مانند «آیین‌نامه»، «دستورالعمل‌های جدید»، «مقررات آراستگی» و «استانداردهای طرح نور»، طرحی که نیروی انتظامی از ۲۵ فروردین۱۴۰۳ برای تشدید برخورد با پوشش اختیاری زنان آن را اجرایی کرد، از ورود بسیاری از دانشجویان، خاصه دانشجویان دختر به دانشگاه‌ها جلوگیری می‌کنند، بلکه با تغییر نیروهای حراستی و حتی اداری در بخش‌ها مختلف از آموزش تا برخی اساتید، خاصه استادان راهنما برای ارائه پایان‌نامه، برای دانشجویان مشکلات زیادی ایجاد می‌کنند.
اطلاعات بدهید، فارغ‌التحصیل شوید
یکی از مهم‌ترین روش‌های سرکوب و ایجاد فشار توسط بدنه مدیریتی دانشگاه‌ها که به‌صورت علنی این نهاد آموزشی را به نیروهای امنیتی واگذار کردند، تحت فشار قرار دادن دانشجویانی است که در آستانه فارغ‌التحصیلی هستند.
دانشجویانی که برای دریافت مدرک تحصیلی خود، نیاز به دفاع از پایان‌نامه و تایید استادان راهنما را دارند. در گزارش‌های رسیده به ایران‌اینترنشنال، تعدادی از دانشجویان مختلف در دانشگاه‌های ایران، به کمیته‌های انضباطی فراخوانده شده و در این جلسات، با نیروهای امنیتی که از عنوان کردن ارگان و نهاد خود خودداری می‌کنند روبه‌رو شده‌اند.
یکی از دانشجویان دانشگاه صنعتی اصفهان در‌این‌باره می‌گوید: «در حال تدوین و مراحل پایانی پایان‌نامه و فارغ‌التحصیلی هستم و به‌صورت ناگهانی برای مراجعه به کمیته انضباطی فراخوانده شده‌ام. این به‌اصطلاح “دعوت”، نه از طریق تماس تلفنی، نه نامه و نه هیچ مرجع رسمی دیگری به من ابلاغ شد؛ در راهرو دانشگاه توسط یکی از اعضای کمیته انضباطی برای دو ساعت دیگر فراخوانده شدم. در این جلسه که با حضور سه عضو از کمیته انضباطی دانشگاه و سه فرد ناشناس که حتی خودشان را معرفی نیز نکردند برگزار شد، با خصوصی‌ترین مسائل شخصی و حتی جنسی‌ام تهدید شدم.
از من می‌خواستند درباره دانشجویانی که اصرار بر پوشش اختیاری دارند و یا فعالیت‌های صنفی می‌کنند اطلاعاتی را در اختیار آن‌ها قرار دهم، وگرنه به قول خودشان “باید خواب دریافت مدرک و فارغ‌التحصیلی را ببینیم” و با افشای جزییات روابط جنسی‌ام، من را بی‌اعتبار و بد‌نام می‌کنند.»
تهدید به بردن «آبرو» و افشای اطلاعات خصوصی، آن‌چه در جوامع سنتی در ایران ارزش تلقی می‌شود، از سوی نهادهای امنیتی با همکاری کادر دانشگاه، یکی از روش‌های جدید جمهوری اسلامی برای مقابله با حق پوشش اختیاری در دانشگاه‌ها و «یک‌دست» کردن نوع پوشش دانشجویان، بدون کم‌ترین دخالت ظاهری است؛ یکی از موضوعاتی که می‌تواند دلیل ادعای اجراکنندگان و حامیان این طرح «به‌عنوان موفق‌ترین طرح» در سال‌های اخیر برای مقابله با پوشش اختیاری باشد.
کارگزاران جمهوری اسلامی در خانه‌ها
پنج تن از دختران دانشجویی که در‌این‌باره با ایران‌اینترنشنال صحبت کرده‌اند، از تغییر شکل کنترل وضعیت پوشش دانشجویان دختر توسط کمیته انضباطی دانشگاه‌ها، با در اختیار قرار دادن اطلاعات دانشجویان به نهادهای امنیتی خبر داده‌اند.
یکی از این دختران دانشجو، از تماس‌های مکرر تلفنی با شماره‌های ناشناس به پدر و مادر خود خبر داده است. او عنوان می‌کند باتوجه به سابقه مذهبی- سنتی خانواده، براثر این تماس‌ها، کنترل پدر و برادرش بر نوع پوشش و رفت‌وآمدهای او به دانشگاه شدت یافته است.
این دانشجو که در یکی از دانشگاه‌های تهران تحصیل می‌کند، بعد از ضبط کارت دانشجویی توسط مامور حراست دانشگاه که به‌دلیل پوشیدن «شلوار گشاد» رخ داده، تایید می‌کند که کمیته انضباطی، دریافت کارت دانشجویی و شرکت در امتحانات پایان ترم را، حضور پدر او در دانشگاه و اخذ تعهد برای رعایت پوشش اسلامی عنوان کرده است.
این دانشجو همچنین تایید می‌کند به‌دلیل هم‌راستا بودن اعتقادات خانواده با پوشش اجباری، این فشار از درون خانواده بر او بیش از پیش شده و تا جایی رسیده است که توسط پدر و برادر بزرگ‌ترش، تهدید به منع تحصیل به‌دلیل آن‌چه آن‌ها «بی‌عفتی و بی‌آبرویی» می‌دانند شده است
جمهوری اسلامی بخش مهمی از سرکوب زنان در جامعه و خاصه دانشگاه‌ها به‌عنوان یکی از نبض‌های تپنده شکل‌گیری اولین حلقه‌های اعتراضی را، به کارگزارانش در خانه‌ها و نیروهای امنیتی در پشت درهای بسته کمیته‌های انضباطی سپرده است.
برون‌سپاری خشونت پنهان در روزهایی که روایت‌ها و تصاویر منتشر شده از برخورد خشونت‌آمیز با زنان در سطح شهر در رسانه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود، می‌تواند امتیازی برای جمهوری اسلامی باشد تا عریان بودن خشونت لایه‌ای، از ترکیب نیروهای نظامی، انتظامی، سپاه، بسیح و لباس‌شخصی‌ها را با پنهان شدن پشت سیاست‌های چرک توطئه، تکیه بر مردسالاری و مردانگی سمی در بنیان بسیاری از خانواده‌ها مخفی کند و آن را ثمربخشی طرح نور، طرحی که سراسر سیاهی و تاریکی بر زندگی زنان است عنوان کند.
جمهوری اسلامی، با عدم پایبندی به اصول اخلاقی، حقوق شهروندی و اجتماعی، نقص حریم خصوصی و سناریوسازی‌های مختلف برای رسیدن به اهداف خود، بار دیگر قصد دارد با تغییر ماهیت نیروهای حراست و بدنه دانشگاه‌ها و سواستفاده از فضای ناامن و مردسالارانه برخی از خانه‌ها، سرکوب گسترده‌تر اما بی‌سروصداتری را علیه دانشجویان ترتیب دهد؛
تلاشی با هویتی مافیایی، برای کرنشی عظیم در برابر خواست «علی خامنه‌ای» برای سرکوب زنان در برابر آزادی حق پوشش.
